“Yarın yaparım”, “Birazdan başlarım”, “Daha çok vaktim var”… Bu cümleler size tanıdık geliyor mu? Yapılması gereken işleri sürekli son ana bırakmak, deadlines (teslim tarihleri) yaklaştıkça paniklemek, hatta bazen yapmamız gerekenlerden kaçınmak için olmadık bahaneler bulmak…
Erteleme alışkanlığı (prokrastinasyon), pek çoğumuzun hayatının bir döneminde karşılaştığı, bazılarımızın ise sürekli mücadele ettiği yaygın bir durum. Bu durum, sadece işlerimizin aksamasına neden olmakla kalmaz, aynı zamanda stres seviyemizi artırır, kendimize olan güvenimizi zedeler ve suçluluk hissi yaratır. Ama iyi haber şu ki, erteleme bir karakter özelliği değil, öğrenilmiş bir alışkanlıktır ve her alışkanlık gibi değiştirilebilir! Eğer siz de bu kısır döngüden kurtulup işlerinizi zamanında, hatta vaktinden önce tamamlamanın huzurunu yaşamak istiyorsanız, doğru yerdesiniz. Gelin, ertelemenin kökenlerini anlayalım ve bu alışkanlığı kırmak için kullanabileceğiniz kanıtlanmış, etkili stratejileri birlikte keşfedelim.
Neden Erteleriz? Ertelemenin Kökenleri
Erteleme, genellikle tembellikle karıştırılır ama altında yatan nedenler çok daha derindir ve çeşitlidir. Kendimizi daha iyi yönetmek için önce neden ertelediğimizi anlamamız gerekir:
Mükemmeliyetçilik ve Başarısızlık Korkusu
Bazılarımız bir işi mükemmel yapmak ister ve bu beklenti o kadar yüksek olur ki, işe başlamak bile gözümüzü korkutur. Ya da yapacağımız işte başarısız olma korkusu, hiç denemememize veya sürekli ertelememize neden olabilir. Mükemmeliyetçilik, aslında bir işi zamanında ve “yeterince iyi” yapmaktan alıkoyan önemli bir erteleme nedenidir.
Görevin Büyüklüğü veya Belirsizliği
Yapılması gereken iş çok büyük, karmaşık veya belirsiz göründüğünde, nereden başlayacağımızı bilemeyiz. Bu durum, “donakalmamıza” ve işi yapmaya başlamayı sürekli ertelememize yol açar. Büyük bir projenin tamamını düşünmek, Everest’e tırmanmak gibi hissettirebilir ve ilk adımı atmayı imkansız kılabilir.
Motivasyon Eksikliği veya İlgisizlik
Yapılması gereken iş sıkıcı, zorlayıcı veya kişisel ilgi alanlarımız dışında olduğunda, ona karşı doğal bir isteksizlik duyarız. İçsel motivasyonun düşük olması, o işi yapmak yerine daha keyifli veya kolay şeylere yönelmemize neden olur.
Dikkat Dağıtıcılar ve Dürtüsellik
Modern dünyada dikkat dağıtıcılar her yerde: akıllı telefon bildirimleri, sosyal medya akışları, e-postalar, anlık mesajlar… Dürtüsel olarak bu dikkat dağıtıcılara yönelmek, yapmamız gereken işten kolayca uzaklaşmamıza ve zamanımızı verimsiz harcamamıza neden olur. Odaklanmak giderek zorlaşır.
Enerji ve Ruh Hali Düşüklüğü
Yorgun, uykusuz, stresli veya duygusal olarak iyi hissetmediğimiz zamanlarda, zorlayıcı veya enerji gerektiren işleri erteleme eğiliminde oluruz. Kendimizi iyi hissetmediğimizde konfor alanımızdan çıkıp işe koyulmak çok daha zor gelir.
Erteleme Alışkanlığını Kırmak İçin Etkili Stratejiler
Ertelemenin altında yatan nedenleri anladıktan sonra, bu alışkanlığı kırmak için bilinçli olarak uygulayabileceğiniz çeşitli stratejiler vardır. İşte en etkili olanlardan bazıları:
Görevleri Küçük Adımlara Bölün (Dilimleme Tekniği)
Büyük bir işin tamamını düşünmek yerine, o işi yapılması gereken en küçük, en yönetilebilir adımlara bölün. Örneğin, bir rapor yazmanız gerekiyorsa, adımlar “Konuyu belirle”, “Kaynakları topla”, “Taslak başlıkları çıkar”, “Giriş bölümünü yaz” gibi olabilir. Bu küçük adımlar, işin gözünüzde küçülmesini sağlar ve ilk adımı atmanızı kolaylaştırır. Her adımı tamamladıkça ilerleme kaydettiğinizi görmek motive edicidir.
İlk 5 Dakika Kuralı veya 15 Dakika Kuralı
Yapmanız gereken bir işe başlamakta zorlanıyor musunuz? Kendinize sadece 5 veya 15 dakika boyunca bu iş üzerinde çalışacağınıza söz verin. Genellikle, bir kez başladığınızda, işin içine girer ve planladığınızdan daha uzun süre devam edersiniz. Başlamak, işin en zor kısmıdır ve bu kural, o ilk direnci kırmak için harika bir yöntemdir.
Pomodoro Tekniği: Zamanı Dilimlere Ayırın
Pomodoro Tekniği, çalışma sürelerini kısa molalarla bölerek odaklanmanızı ve tükenmişliği önlemenizi sağlar. Genellikle 25 dakika çalışma, ardından 5 dakika mola şeklinde uygulanır. Dört Pomodoro (çalışma dilimi) tamamladıktan sonra daha uzun (15-20 dakika) bir mola verebilirsiniz. Bu teknik, zaman baskısı hissetmeden yoğunlaşmanıza ve düzenli aralıklarla zihninizi dinlendirmenize yardımcı olur.
Kendinize Ödül Belirleyin
Bir görevi veya görevin belirli bir bölümünü tamamladıktan sonra kendinize küçük bir ödül (bir fincan kahve, kısa bir yürüyüş, sevdiğiniz bir müzik dinleme) belirleyin. Bu, işi tamamlama motivasyonunuzu artırır ve beyninizi “bu işi yaparsam güzel bir şey olacak” şeklinde koşullandırır.
Dikkat Dağıtıcıları Ortadan Kaldırın: Ortamınızı Düzenleyin
Çalışma ortamınızı ertelemenizi tetikleyen unsurlardan arındırın. Telefonunuzu sessize alın veya “Rahatsız Etme” moduna alın ve görüş alanınızdan uzağa koyun. E-posta bildirimlerini kapatın. Eğer belirli web siteleri veya uygulamalar sizi oyalıyor ve işinizle ilgili değilse, bu sitelere erişimi belirli sürelerle engelleyen uygulamalar kullanmayı düşünebilirsiniz. Sakin ve düzenli bir çalışma alanı yaratın.
Yapılacaklar Listesi Oluşturun ve Önceliklendirin
Yapılacak tüm işleri zihninizde tutmak yerine, yazılı veya dijital bir “yapılacaklar listesi” oluşturun. Bu, hem işleri unutmamanızı sağlar hem de görsel olarak yapmanız gerekenleri görmenizi sağlar. Listeyi oluşturduktan sonra, işleri aciliyet ve önem derecelerine göre önceliklendirin (Örneğin, Eisenhower Matrisi’nin basit prensipleri gibi). En önemli ve acil işlere odaklanmak, erteleme eğilimini azaltır.
Kendinize Hesap Verebilir Olun
Bir görevi veya projeyi tamamlama niyetinizi bir arkadaşınızla, meslektaşınızla veya mentorunuzla paylaşın ve belirli bir tarihe kadar tamamlayacağınıza dair söz verin. Başka birinin bu konuda sizi takip ettiğini bilmek, motivasyonunuzu ve sorumluluk duygunuzu artırabilir. Görev tamamlama uygulamaları veya takvimler de size hesap verebilirlik sağlayabilir.
En Zoru İlk Yapın (“Kurbağayı Ye”)
Günün en zorlayıcı, en sıkıcı veya en çok ertelemeye meyilli olduğunuz işi, günün başında, enerjinizin en yüksek olduğu zaman diliminde tamamlayın. Amerikalı yazar Mark Twain’in dediği gibi: “Eğer her sabah canlı bir kurbağa yerseniz, gün boyunca başınıza bundan daha kötü bir şey gelmeyeceğini bilerek rahatlarsınız.” En zoru bitirince geriye kalanlar daha kolay ve motive edici gelecektir.
Mükemmeliyetçilik Tuzağından Kaçının
Unutmayın ki “yapıldı”, “mükemmel” olmaktan çok daha iyidir. Bir işe %100 hazır hissetmeden başlamak veya her adımın kusursuz olması gerektiğini düşünmek, bitirmeyi imkansız hale getirir. İlk taslağın veya ilk adımın mükemmel olmak zorunda olmadığını kabul edin. Başlamak ve ilerlemek, kusursuzluk arayışında takılıp kalmaktan çok daha önemlidir.
Daha Üretken Bir Yaşam İçin Alışkanlık Edinme
Erteleme ile mücadele etmek, aslında daha iyi çalışma alışkanlıkları edinmekle de ilgilidir.
Rutin Oluşturmanın Gücü
Belirli türdeki işler için sabit zaman dilimleri oluşturmak (örneğin, her sabah ilk 30 dakika e-postaları kontrol etme, her öğleden sonra 1 saat proje üzerinde çalışma), o işleri yapmayı bir alışkanlık haline getirir ve başlama direncini azaltır.
Başlangıcı Kolaylaştırın
Bir işe başlamayı fiziksel veya zihinsel olarak kolaylaştırın. Örneğin, sabah ilk iş o projeye başlayacaksanız, akşamdan ilgili dosyayı veya materyalleri masanızın üzerine koyun. Başlamak için ekstra bir çaba gerektirmeyen bir ortam yaratın.
Kendinize Karşı Nazik Olun
Arada sırada ertelediğiniz günler olabilir. Kendinizi yargılamak yerine, bu durumun neden yaşandığını anlamaya çalışın ve bir sonraki gün veya bir sonraki görevde farklı bir strateji denemek için kendinize şans verin. Önemli olan, ertelemenin kalıcı bir alışkanlık haline gelmesine izin vermemektir.
Son Söz
Erteleme, çağımızın en yaygın problemlerinden biri olsa da, üstesinden gelinemez değildir. Neden ertelediğimizi anlamak, bu alışkanlığı kırmak için ilk adımdır. Ardından, görevleri küçük adımlara bölme, zamanı yönetme tekniklerini kullanma, dikkat dağıtıcıları ortadan kaldırma ve kendinize hesap verebilir olma gibi stratejileri bilinçli ve kararlı bir şekilde uygulamak, erteleme alışkanlığını kırmanıza yardımcı olacaktır. Bu süreç zaman alabilir ve bazen inişler ve çıkışlar yaşayabilirsiniz, ancak sabırla ve doğru araçlarla ilerlediğinizde, işlerinizi zamanında tamamlamanın getirdiği huzuru, artan verimliliği ve kendine olan güveni deneyimleyeceksiniz.
Unutmayın, bu bir maraton değil, her gün atılan küçük adımların toplamıdır. Bugün, bu yazıda öğrendiğiniz bir veya iki tekniği hayatınıza dahil ederek ertelemeye meydan okuyun.